Alcohol op het werk: hoe herken en voorkom je misbruik?
Hoe voorkom je alcoholmisbruik onder personeel en hoe ga je ermee om?
Iedereen mag zijn of haar keuzes maken over alcohol. Maar als het op alcohol en werk aankomt, liggen zaken wat ingewikkelder. Wat zijn de regels rond alcohol op het werk? Wat als het alcoholgebruik van je werknemer invloed heeft op de werkprestaties? En hoe herken en voorkom je misbruik? In dit artikel bespreken we dit onderwerp ad fundum.
Alcohol en werk
Alcohol en werk gaan meestal niet goed samen. Bijvoorbeeld: Je wilt geen gevaarlijke situaties doordat werknemers onder invloed zijn van drank. Denk aan een medewerker die aangeschoten is en daardoor een ongeluk met een heftruck veroorzaakt. Je wilt ook niet dat de productiviteit te lijden heeft van een werknemer die te diep in het glaasje heeft gekeken. En je wilt vooral voorkomen dat jij aansprakelijk gesteld wordt voor het alcoholmisbruik van je werknemer.
Aan de andere kant is de vrijmibo (vrijdagmiddagborrel) misschien een stuk minder gezellig als er alleen alcoholvrije drankjes gedronken zouden worden. En het is niet ondenkbaar dat je werknemer een biertje drinkt tijdens die belangrijke zakelijke bespreking in het restaurant. Misschien draagt die alcoholische versnapering juist wel bij aan een succesvolle deal. Het mag duidelijk zijn: je moet afspraken vastleggen over alcohol op het werk. Alleen dan houd je de goede balans tussen werk en alcohol.
Alcohol vaak probleem op het werk
Bij alcohol denken we meestal het eerst aan gezelligheid. Maar drank kan zowel in iemands privé- als zakelijke leven een verwoestend effect hebben. Alcohol kan dus een probleem worden. Mogelijke gevaren van alcohol op het werk:
Ongewenst gedrag
Gevaarlijke situaties
Verlies van productiviteit
Verzuim
Aansprakelijkheid bij schade
Als je te maken krijgt met dit soort gevolgen van alcohol op het werk, wordt de nasmaak ineens een stuk bitterder.
Problematisch alcoholgebruik
Het Nederlands Huisartsen Genootschap trok al eens aan de bel om te waarschuwen voor problematisch alcoholgebruik onder werknemers. De gevolgen van problematisch drankgebruik zijn onder andere lichamelijke klachten en/of psychische en sociale problemen. Het is niet moeilijk voor te stellen dat dit soort klachten en problemen ook invloed hebben op iemands werk.
Alcohol op het werk: aansprakelijkheid
Als er onder werktijd schade ontstaat doordat een werknemer onder invloed is van drank, kan de werkgever hiervoor aansprakelijk gesteld worden. Dat zal gebeuren als aangetoond kan worden dat de werkgever in gebreke is gebleven of niet voorzichtig genoeg is geweest. Het is dus belangrijk dat de werkgever er alles aan doet om te voorkomen dat er iets misgaat door het misbruik van alcohol: niet alleen om schade te voorkomen en voor het welzijn van de werknemer, maar ook om aansprakelijkheid te ontlopen.
Alcoholbeleid geeft duidelijkheid
Een alcoholbeleid is dan ook geen overbodige luxe. Alcoholgebruik op het werk is in principe niet bij wet verboden, maar de gevolgen van problemen door alcohol op het werk kunnen voor jouw rekening zijn. Het is dus verstandig vast te leggen welke regels jouw organisatie hiervoor hanteert. Je doet dit in een beleid voor Alcohol-, drugs- en medicijngebruik op het werk (ADM-beleid). Je kunt dit beleid opnemen in je personeelshandboek.
Verantwoordelijk voor het welzijn van je medewerkers
Met een ADM-beleid laat je zien dat het bedrijf zich verantwoordelijk voelt voor het welzijn van de werknemers. Je laat zien dat je het onderwerp serieus neemt en maakt je werknemers meer bewust van de gevaren van alcohol. Met een alcoholbeleid kun je veel problemen voorkomen en de juiste hulp bieden als dat nodig is.
Een ADM-beleid opstellen
Het alcoholbeleid kun je onderverdelen in 4 pijlers:
Pijler 1: Regels. Hoe ga je om met alcoholgebruik voor en tijdens het werk? Wat mag wel en wat niet? Wie heeft de bevoegdheid om mensen hierop aan te spreken?
Pijler 2: Preventie. Wat doet de organisatie om de medewerkers over het onderwerp te informeren en ze bewust te maken van de potentiële gevaren?
Pijler 3: Begeleiding. Wat is het plan van aanpak bij alcoholproblemen? Welke begeleiding en zorg krijgt iemand die een alcoholprobleem heeft?
Pijler 4: Handhaving. Wat gebeurt er als de regels overtreden worden? Wat zijn de sancties? Wie ziet erop toe dat de regels nageleefd worden?
Het alcoholbeleid gaat dus niet alleen over de rechten en plichten van de werknemer, maar ook over die van de werkgever.
Doel alcoholbeleid
Het doel van een alcoholbeleid is om bij te dragen tot een veiligere werkomgeving, een betere gezondheid van je werknemers, een betere sfeer op de werkvloer en een verhoging van de productiviteit.
Het Trimbos instituut heeft een handreiking Alcohol-, drugs- en medicijnbeleid opgesteld. Deze handreiking is een hulp bij het opstellen van je eigen ADM-beleid.
Preventie: zet in op vitaliteit
Een mooie manier om problemen door alcohol te voorkomen, is door in te zetten op de vitaliteit van je medewerkers. Door gezond gedrag te stimuleren en werknemers bewust te maken van het gevaar van een slechte leefstijl, heb je positieve invloed op hun keuzes.
Maar wat kun je praktisch doen als je merkt dat je werknemer worstelt met alcohol?
Alcoholgebruik op de werkvloer herkennen
Een werknemer onder invloed van alcohol functioneert anders dan een nuchtere werknemer. Je herkent een werknemer onder invloed aan de volgende signalen:
Je merkt dat zijn adem (soms) naar alcohol ruikt
Het valt je op dat hij steeds vaker kleine ongelukjes veroorzaakt
Waar hij vroeger weinig ziek was, merk je dat hij zich nu vaker een dag ziek meldt
Je werknemer lijkt zich slecht te kunnen concentreren
Je merkt lichamelijke veranderingen: je werknemer verliest gewicht, heeft zweethanden en zijn uiterlijk is minder verzorgd dan je van hem gewend bent. Bovendien gaat hij veel naar het toilet
De verhouding tussen je werknemer en zijn collega’s/klanten lijkt te verslechteren
In zulke gevallen kan het verstandig zijn om na te gaan wat er aan de hand is. Toch is het niet altijd even eenvoudig om de signalen van problematisch alcoholgebruik op te pikken. Daarom zit een groot deel van de oplossing in de preventie en bewustwording rond dit probleem.
Case: werknemer ruikt naar alcohol
Je werknemer verschijnt ‘s ochtends op het werk. Het is duidelijk dat hij de avond ervoor tot in de kleine uurtjes alcohol gedronken heeft. Zijn drankkegel verraadt hem. Het is duidelijk dat het niet verantwoord is om in die toestand te werken.
Voor sommige werkgevers is dat een reden om iemand op staande voet te ontslaan, bijvoorbeeld op basis van regels uit het alcoholbeleid. Maar het is meestal verstandig om eerst goed naar het hele plaatje te kijken. Misschien dat je het probleem bespreekbaar kunt maken en samen tot een oplossing kunt komen, een oplossing waarbij het probleem bij de bron aangepakt wordt.
Bedrijfsborrels
Hoe zit het met eerder genoemde bedrijfsborrels? Moeten die helemaal in de ban onder het mom van ‘voorkomen is beter dan genezen’? Dat gaat misschien wat ver. Een goed georganiseerde bedrijfsborrel kan erg goed zijn voor de sfeer binnen de organisatie. Maar je hebt wel de verantwoordelijkheid om zo’n borrel in goede banen te leiden. Het risico bestaat dat je aansprakelijk gesteld wordt als er iets misgaat door het alcoholgebruik tijdens zo’n borrel. Maar nog belangrijker dan de mogelijke aansprakelijkheid: je wilt een goede werkgever zijn, die zich verantwoordelijk voelt voor het welzijn van de medewerkers.
Verantwoord alcoholgebruik
Je kunt op meerdere manieren laten zien dat je je verantwoordelijkheid serieus neemt. Bijvoorbeeld door in het alcoholbeleid op te nemen dat dronkenschap onder werktijd of op een bedrijfsfeest als een fout gezien wordt. Maar ook door in de uitnodiging iets te zeggen over verantwoord alcoholgebruik en het aanwijzen van een BOB. En natuurlijk wil je ervoor zorgen dat er genoeg lekkere alcoholvrije alternatieven zijn.
Alcohol en werk: de juiste balans
Het mag duidelijk zijn: je wilt de juiste balans als het gaat om alcohol en werk. Je wilt je werknemers helpen om gezond, veilig en productief te werken. Maar je gunt ze ook de gezellige momenten met elkaar tijdens een feestelijke borrel. Je wilt dat alcohol doet voor jouw bedrijf wat echt telt: de successen en mooie momenten extra glans geven.
