Wat gebeurt er als ondernemer met je pensioen bij scheiding?

Een scheiding heeft gevolgen voor opgebouwd pensioen, ook voor ondernemers. Hoe dat zit en wat er gebeurt met pensioen bij scheiding, leggen we je uit.

Scheiden met een eigen zaak brengt een hoop uitdagingen met zich mee. Een emotioneel traject waarvan het goed regelen van de financiën een belangrijk onderdeel is. Dat geldt ook voor ouderdomspensioen dat je hebt opgebouwd tijdens huwelijksjaren. Hoe ga je dit eventueel verdelen en wie heeft recht op wat? 

Verdeling pensioen bij scheiding volgens de wet

Als je destijds niet op huwelijkse voorwaarden bent getrouwd - waarin je andere afspraken hebt gemaakt over het pensioen - geldt het 'gelijke verdeling'-principe volgens de Wet verevening pensioenrechten. Volgens deze pensioenwet hebben beide ex-partners recht op de helft van elkaars ouderdomspensioen. Tenminste, wat betreft het deel dat is opgebouwd tijdens de huwelijksjaren. 

Een gelijke verdeling (verevening) is in ieder geval het uitgangspunt. De Wet VPS geldt voor huwelijken en geregistreerd partnerschappen, maar niet voor samenwonenden. Hiervoor gelden afspraken die in het samenlevingscontract zijn opgenomen.

Afspraken maken over de verdeling van pensioen in een echtscheidingsconvenant

Je kunt tijdens het scheidingstraject samen met je ex-partner afspraken maken om opgebouwd pensioen op een andere manier te verdelen. Ook kunnen jullie afwijken van de vereveningsperiode: deze mag langer of korter zijn dan de periode dan de huwelijkse periode. Dit soort afwijkende, onderlinge afspraken leg je vast in een echtscheidingsconvenant, samen met bijvoorbeeld afspraken over partner- en kinderalimentatie. Zo kun je bijvoorbeeld afspreken dat een woning of auto naar je ex-partner gaat, in ruil voor een hoger pensioenaandeel.

Een echtscheidingsconvenant laat je idealiter opstellen door een advocaat, mediator of notaris. De complete situatie van ondernemingsvermogen, maar ook privévermogen van beide partners én het bepalen van de hoogte van het pensioen moet nauwkeurig door een expert in kaart worden gebracht. 

Pensioen bij scheiding: fiscale gevolgen inkomstenbelasting

Daarnaast heeft uitruilen van pensioen naar een ander vermogensbestanddeel fiscale gevolgen voor de inkomstenbelasting. Te vaak wordt hier geen rekening mee gehouden.

Pensioenverdeling bij scheiding en huwelijkse voorwaarden

Een belangrijke uitzondering op de verevening van pensioen treedt in werking als je op huwelijkse voorwaarden bent getrouwd of een samen een partnerschapsovereenkomst hebt gesloten. Hierin kun je bepaalde bezittingen (vermogen) afschermen, maar ook vooraf afspraken maken over de eventuele verdeling van pensioen. In dat geval heb je misschien afspraken gemaakt over de verdeling van bijvoorbeeld pensioen en alimentatie. Deze afspraken hebben voorrang op de Wet verevening Pensioenrechten. 

De inhoud van de huwelijkse voorwaarden en de partnerschapsovereenkomst zijn dus erg belangrijk. Je mag hier samen afwijkende afspraken in vastleggen. Laat je altijd bijstaan door een expert om vervelende fiscale gevolgen te voorkomen.

Wat gebeurt er met pensioen in eigen beheer bij scheiding?

Ook pensioen dat je in eigen beheer hebt opgebouwd, bijvoorbeeld als DGA (directeur-grootaandeelhouder) van een besloten vennootschap moet in principe volgens de Wet verevening Pensioenrechten worden verdeeld. Toch zitten hier behoorlijk wat haken en ogen aan. 

Pensioen bij scheiding: liquiditeitsprobleem DGA

Ten eerste speelt er vaak een liquiditeitsprobleem: het toekomstig benodigde pensioenkapitaal is geïnvesteerd in de onderneming of zit vast in leningen verstrekt aan de DGA. Ook kan naar voren komen dat het niet gaat lukken om het benodigde kapitaal ook daadwerkelijk beschikbaar te hebben op pensioendatum. 

Daarnaast is de waarde van het pensioen op de scheidingsdatum soms (veel) hoger dan op de balans van de vennootschap is opgenomen. Dit heeft weer invloed heeft op de waarde van de vennootschap bij scheiding.

Pensioen in eigen beheer afgeschaft

Pensioen in eigen beheer is per 1 juli 2017 afgeschaft. Veel DGA’s hebben er destijds voor gekozen dit pensioen gunstig af te kopen of om te zetten in een oudedagsverplichting (ODV). Andere DGA’s hebben het pensioen in eigen beheer premievrij voortgezet. 

Wanneer je als DGA destijds geen keuze hebt gemaakt, dan is het pensioen premievrij in stand gebleven vanaf 1 juli 2017. Het opgebouwde pensioen wordt in dit geval verdeeld volgens de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. 

Toch hebben veel DGA’s voor een van de andere 2 opties gekozen: pensioen afkopen of omzetten in een oudedagsverplichting (ODV). En daar wringt de schoen. Voor ex-partners betekenen deze 2 opties dat ze deels afstand hebben gedaan van pensioen dat tijdens het huwelijk is opgebouwd. Een ex-partner heeft daar schriftelijk toestemming voor moeten geven, hij of zij kon daardoor immers worden benadeeld. Het is alleen de vraag of dit 5 jaar geleden (in 2017) helemaal duidelijk is uitgelegd en of de ex-partner toen wel een adequate compensatie ontving voor het afzien van dit pensioen. Een ingewikkelde kwestie, die bij scheiding veelal tot lastige discussies en meningsverschillen leidt en waarbij uitspraak van een rechter soms onvermijdelijk is.

Er vindt veel rechtspraak plaats in dit soort situaties. Het is belangrijk om hier goed over te worden geïnformeerd. Wat zijn de rechten en plichten als DGA? En welke oplossingen bestaan er? Voor dit soort complexe vraagstukken heb je een goede scheidingsbegeleider nodig, met (financieel) verstand van zaken.

Pensioenfonds op tijd informeren over scheiding

Op dit moment is het zo dat je binnen 2 jaar de pensioenuitvoerder op de hoogte moet stellen van de scheiding. Dit doe je via een ‘mededelingsformulier’ waarin je aangeeft welke afspraken er zijn gemaakt over de verdeling van het ouderdomspensioen. Wanneer de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt, betaalt de pensioenuitvoerder de bedragen maandelijks uit. Informeer je het pensioenfonds te laat? Dan moet je zelf het pensioen verdelen met je partner, volgens de afspraken die jullie hebben gemaakt.

Nieuwe pensioenregels vanaf 1 januari 2027

Vanaf 1 januari 2027 wordt de Wet verevening pensioenrechten aangepast. Dat is het moment waarop waarschijnlijk ook de wetgeving over pensioen en scheiden verandert. Dit zijn de belangrijkste wijzigingen: 

• Bij scheiding krijgt ieder een eigen aanspraak op ouderdomspensioen. De helft van het ouderdomspensioen én de helft van het nabestaandenpensioen - dat tijdens het huwelijk is opgebouwd – wordt omgezet in een nieuwe zelfstandige aanspraak. Dit heet ‘conversie’ en zorgt ervoor dat je na scheiding voor de pensioenuitkering niet meer afhankelijk bent van de ingangsdatum van pensioen van je ex-partner.

• Je hoeft de pensioenuitvoerder niet meer binnen 2 jaar op de hoogte te brengen van jullie scheiding. Behalve als je samen een andere afspraak over het ouderdomspensioen maakt; dan moet je nog wel binnen 6 maanden de pensioenuitvoerder op de hoogte stellen.

• Zeker als je een onderneming hebt, blijft een passende pensioenafspraak nog wel maatwerk.

Auteur

Martin de Coninck

Vanuit mijn werk als freelance copywriter ervaar ik hoeveel er komt kijken bij ondernemen. Tijd is schaars en kennis bijspijkeren op het gebied van ondernemen schiet er al snel bij in. Juist als copywriter vind ik het belangrijk om de tijd te nemen onderwerpen goed te begrijpen en te onderzoeken. Door het vervolgens begrijpelijk op te schrijven wil ik ondernemers kennis bieden en tijd besparen, zodat zij het beste uit hun bedrijf kunnen halen.