Cabotage: efficiënt en milieuvriendelijk vervoer
Maar ook een beladen onderwerp in de EU
Van alle vrachtwagenchauffeurs die met de vlam in de pijp de Europese wegen berijden, heeft maar liefst een kwart geen lading aan boord; ze zijn ‘leeg’ op weg naar huis of laadadres. Cabotagevervoer kan deze verspilling verminderen, maar door ongelijke lonen in de EU-lidstaten is cabotage aan beperkende regels gebonden.
Wat is cabotagevervoer?
De term cabotage is ontstaan in de wereld van het scheepstransport. Een voorbeeld van hoe cabotage in z’n werk gaat: een Spaans schip vertrekt volgeladen uit de haven van Bilbao en lost de helft van zijn vracht in de haven van Rotterdam. Daarna vaart het schip door naar Delfzijl om daar de rest van de vracht te lossen. Het schip zou nu leeg kunnen terugkeren naar Noord-Spanje, maar in plaats daarvan laadt het in Delfzijl twee dagen later meteen een nieuwe vracht, bedoeld voor de haven van IJmuiden. Het ruim is immers toch leeg en IJmuiden ligt op de route naar huis.
Het schip vaart via IJmuiden door naar Normandië, waar het een nieuwe lading oppikt om deze vervolgens te lossen in het zuidelijker gelegen Bordeaux. Vanuit Bordeaux keert het schip terug naar de eigen Spaanse haven. Dankzij cabotage is het schip niet leeg de 1800 kilometer van Delfzijl naar Bilbao teruggevaren, maar heeft het onderweg naar het zuiden nog twee extra vrachtvaarten kunnen uitvoeren.
De term cabotage is oorspronkelijk afkomstig uit de scheepvaart, maar wordt tegenwoordig ook veel gebruikt voor het weg-, rails- en luchttransport. Cabotage kan worden georganiseerd door een expediteur. Binnen de EU is vooral cabotage in het wegvervoer een punt van discussie en dus hoor je de term het vaakst als er vrachtwagens en vrachtwagenchauffeurs in het spel zijn.
Voordelen cabotage
Het voordeel van cabotage is dat het een hele efficiënte manier van transport is. Voor een goed geplande cabotagerit zijn weinig extra kilometers nodig, in tegenstelling tot een standaard binnenlandse rit van A (vertrekpunt) naar B (laadadres) naar C (losadres) en terug naar A. In het meest ideale geval van cabotage liggen zowel laadadres als losadres langs de oorspronkelijke route terug naar huis. Deze efficiency leidt tot verschillende voordelen voor betrokken partijen:
Goedkoper transport leidt tot lagere kosten. Hiervan kunnen klant en eindklant (consument) profiteren.
De caboteur profiteert mee: dankzij het efficiënt inrichten van lange internationale ritten is zijn marge over de extra cabotageritten relatief hoog, waardoor cabotage een lucratieve aanvullende bron van inkomsten kan zijn.
Milieuvoordelen. De caboteur legt in totaal een (veel) kleinere afstand af om de goederen op dezelfde plek te krijgen. Dit zorgt voor relatief minder uitstoot van CO2, stikstof en fijnstof.
Grotere keuze uit transporteurs. Dankzij cabotage kan de klant kiezen uit meer vervoerders en is er dus meer concurrentie. Dit verbetert de service en kwaliteit en verlaagt de prijzen.
Goederen kunnen sneller op de plek van bestemming zijn, omdat de caboteur efficiënter kan plannen. Dit gaat echter niet altijd op. Er kan juist sprake zijn van een tragere levertijd met cabotagevervoer, maar dan wegen de lagere kosten van cabotage daar wellicht tegenop.
Cabotage in de EU: oneerlijke concurrentie
Binnen de EU is cabotage in het wegtransport sinds 2004 een gevoelig onderwerp. Heftige discussies kwamen op gang nadat tussen 2004 en 2007 een aantal voormalige Oostbloklanden toetraden tot de EU. Chauffeurs uit die lidstaten met (veel) lagere lonen, zoals Polen en Bulgarije, gebruikten het cabotage-argument om vooral zoveel mogelijk binnenlandse vrachten te rijden in West-Europa, waar de chauffeurs duurder zijn.
De West-Europese transporteurs en zelfstandige chauffeurs konden de tarieven nauwelijks naar beneden bijstellen vanwege de hoge kosten van het levensonderhoud in hun land. Voor veel klanten gold het motto: waarom zou ik een Franse chauffeur de cabotagerit laten rijden als een Poolse chauffeur het voor de helft van de prijs kan doen?
Feitelijk was er onder deze omstandigheden geen sprake van cabotage, maar van goedkoop binnenlands vervoer onder de noemer cabotage. Het ongelijke sociaal-economische speelveld zorgde voor oneerlijke concurrentie voor West-Europese chauffeurs.
Beperkingen cabotagevervoer in Europa
De EU was en is voorstander van een transportmarkt met vrij vervoer, maar onder druk van West-Europese lidstaten die hun chauffeurs massaal werkloos zagen worden, besloot de EU in 2010 tot het invoeren van een aantal beperkende regels rondom cabotage.
De belangrijkste cabotageregels:
Cabotage mag alleen na het volledig lossen van de internationale rit.
De buitenlandse vervoerder mag niet meer dan drie cabotageritten uitvoeren na het volledig lossen van de internationale rit.
De cabotageritten moeten binnen zeven dagen worden uitgevoerd.
Uitzondering op de regels: retourcabotage
Een vrachtwagen mag dus niet leeg een ander land binnenrijden om daar vervolgens een binnenlandse cabotagerit uit te voeren. Hier is een uitzondering op, in de vorm van de regeling voor retour-cabotage. Dit houdt in dat een chauffeur op de terugweg van zijn internationale rit met lege vrachtwagen wel cabotageritten mag uitvoeren, zolang deze opdrachten op de route richting thuisland liggen en binnen zeven dagen na het lossen van de oorspronkelijke lading plaatsvinden.
Bijvoorbeeld: een Nederlandse chauffeur lost zijn lading in Slovenië en rijdt via Oostenrijk en Duitsland leeg terug naar Nederland. Dan mag hij in Wenen een lading oppikken en deze in Zuid-Duitsland lossen. Vervolgens mag hij in Zuid-Duitsland weer een lading laden en deze in Keulen lossen, waarna hij leeg terugrijdt naar Nederland.
Toekomst cabotage in de EU
Op dit moment neemt cabotage ongeveer 3% van het vrachtvervoer binnen de EU voor z’n rekening. De EU ziet de huidige beperkingen rondom cabotage als tijdelijk. Zodra de salariskloof tussen Oost- en West-Europese chauffeurs voldoende is verkleind, wil de Europese Commissie de vervoersbeperkingen liefst helemaal opheffen. In de EU rijdt nog altijd ongeveer een kwart van de vrachtwagens leeg rond. Te veel, vindt de Europese Commissie. Cabotage kan deze verspilling grotendeels verhelpen.
Lees ook: Wat is logistiek?
