Whitepaper: Eerste hulp bij administratie
GRATIS
Welke cao is van toepassing op mijn onderneming?
Alles wat je moet weten over de collectieve arbeidsovereenkomst
Je hebt er vast weleens van gehoord en wellicht ook wel eens een doorgebladerd: een cao. Welke cao is van toepassing op jouw onderneming? Wie sluit er een cao af? Welke soorten cao's zijn er? Is een cao verplicht? In dit artikel vind je het antwoord op de meest gestelde vragen over collectieve arbeidsovereenkomsten.
Wat is een cao?
Cao staat voor Collectieve ArbeidsOvereenkomst. Het is een schriftelijke overeenkomst tussen werkgevers(organisaties) en werknemersorganisaties. Er staan afspraken in over arbeidsvoorwaarden die zijn vastgelegd, zoals loon, proeftijd, werktijden en vakantiedagen. Je vindt er ook afspraken in terug over de opzegtermijn en pensioenregelingen. Een cao wordt afgesloten door een of meer werkgevers, een of meer werkgeversorganisaties of een of meer werknemersorganisaties (meestal vakbonden).
Bedrijfstak- of ondernemings-cao
Er zijn twee soorten cao’s: de bedrijfstak-cao (ook branche-cao genoemd) en ondernemings-cao. Een bedrijfstak-cao is een collectieve afspraak die binnen een sector geldt. Deze geldt voor alle bedrijven en werknemers in een branche, zoals de metaal-cao of de bouw-cao. In Nederland zijn er ongeveer 800 bedrijfstak-cao's (2023). Onderhandelingen over deze cao's worden gevoerd door branche- en vakorganisaties per sector.
De ondernemings-cao (ook concern-cao genoemd) is vooral voor middelgrote en grote bedrijven. Philips en de NS hebben bijvoorbeeld een eigen cao. In totaal zijn er ongeveer 12.400 ondernemings-cao's (2023). Vroeger sloten bijvoorbeeld banken en de gezondheidszorg gezamenlijke cao's af. Tegenwoordig zijn er meer afzonderlijke cao's. Daarnaast zijn er veel cao's afgesloten in nieuw opgerichte ondernemingen en in relatief jonge bedrijfstakken, bijvoorbeeld in de IT-sector en de uitzendbranche.
Belangrijkste verschillen bedrijfstak-cao en ondernemings-cao
De belangrijkste verschillen tussen deze twee soorten cao’s zitten in geldigheidsgebied, afsluiting en inhoud.
Geldigheidsgebied: een bedrijfstak-cao geldt voor alle werknemer in een bepaalde bedrijfstak, de ondernemings-cao voor alle werknemer voor een bepaald bedrijf.
Afsluiting: de bedrijfstak-cao wordt afgesloten door een werkgeverorganisatie en een vakbond. De ondernemings-cao wordt afgesloten door een werkgever en een vakbond
De bedrijfstak-cao regelt onder andere het loon, de werktijden en de vakantiedagen. De ondernemings-cao kan deze onderwerpen ook regelen, maar kan ook andere onderwerpen regelen, zoals functiebeschrijvingen en beoordelingscriteria.
Cao’s per branche
Ongeveer 50% van de ondernemers in Nederland werkt met een cao. Dit komt onder andere doordat er in veel branches gewerkt wordt met een cao. Weet je niet zeker of jouw bedrijf onder een cao valt? Hieronder een overzicht van de belangrijkste branches waarvoor een cao geldt.
Cao Bouw. Binnen de bouw heb je verschillende sectoren, elk met een eigen cao. Bouw & Infra is een van de grootste, maar ook voor schilders, houthandels en woondiensten is er een aparte cao.
Cao Detailhandel. Als je een winkel hebt, is de kans groot dat je onder een verplichte cao valt. Ook hier hebben sectoren hun eigen cao. Van cao aardappelen en fruit tot cao visdetailhandel: elke winkel een eigen cao.
Cao Groothandel. Als groothandel ben je vaak gebonden aan een cao. Ook hier zijn de cao’s uitgesplitst in sectoren. Van cao banden en wielen tot een cao voor groothandels in textielgoederen.
Cao Horeca. De cao van de KHN (Koninklijke Horeca Nederland) en CNV Vakmensen is verbindend verklaard voor de meeste horecabedrijven. Alleen werkgevers die lid zijn van het Nederlandse Horeca Gilde (NHG) zijn uitgezonderd van deze cao. Zij vallen onder de NHG-cao.
Cao Persoonlijke Dienstverlening. Ook voor kappers, tattoostudio’s en andere bedrijven in persoonlijke dienstverlening gelden cao’s. Alleen niet altijd verplicht. Alleen de sectoren kappers, uitvaartbranche en textielverzorging hebben een verplichte cao (2023).
Cao Zakelijke Dienstverlening. Voor deze branche geldt alleen een verplichte cao voor de sectoren architecten/architectenbureaus, informatie-, communicatie- en kantoortechnologie en schoonmaak- en glazenwasserbedrijf. Voor andere bedrijfstakken, zoals adviesbureaus, reclamebureaus en advocatenkantoren, geldt nog geen verplichte cao.
Wat is een AVV?
Een AVV is een algemeenverbindendverklaring (AVV). Als er een AVV wordt afgegeven voor een bepaalde branche, worden alle werkgevers binnen die branche verplicht die cao te volgen omdat de cao algemeen verbindend is verklaard. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft de bevoegdheid cao's algemeen verbindend te verklaren door middel van een AVV. Ook werkgevers die niet bij de cao-partijen horen, maar wel onder de bedrijfstak vallen moeten zich aan deze AVV houden. Soms kun je als werkgever om vrijstelling (dispensatie) vragen van deze AVV.
Waar vind ik de cao’s?
Op de site van SZW staat een lijst van bestaande cao's. Hier zie je ook welke looptijd de cao heeft en welke AVV-procedures nog lopen. Je ziet daar ook welke cao van toepassing is voor jouw branche.
Is een cao verplicht?
Dat ligt eraan. Een cao is niet verplicht bij wet. Dus als er geen cao geldt voor jouw bedrijf, hoef je je als werkgever niet te houden aan cao-bepalingen.
Natuurlijk moet je je wel houden aan de arbeidswetgeving, het arbeidsrecht voor ondernemers. Je maakt dan zelf afspraken met je werknemers over arbeidsvoorwaarden en legt dit vast in een reglement (ook wel personeelshandboek, personeelsregeling of personeelsreglement genoemd).
Je bent verplicht een cao toe te passen in de volgende situaties:
Je bent lid van een werkgeversorganisatie (bedrijfstak-cao).
De werkgever heeft zelf een cao opgesteld (een ondernemings-cao).
Er is een bedrijfstak-cao binnen de branche die algemeen bindend verklaard is (AVV).
Het kan dus zijn dat je zonder het te weten onder een cao valt. Bijvoorbeeld omdat je lid bent van een werkgeversorganisatie zoals Koninklijke Horeca Nederland. Ben je geen lid van een werkgeversorganisatie, maar zijn cao-bepalingen algemeen verbindend verklaard (AVV) voor de hele bedrijfstak, dan moet jij je toch aan de cao houden.
Hoe weet ik welke cao van toepassing is voor mijn onderneming?
De kans is groot dat je gebonden bent aan een cao. Heb je geen idee welke cao voor jouw onderneming geldt of twijfel je? Neem dan contact op met je werkgevers- of brancheorganisatie. Zij weten precies welke cao van toepassing is.
Mag ik afwijken van de cao?
Nee, je kunt als werkgever geen wijzigingen aanbrengen in de bedrijfstakcao die voor jouw bedrijf geldt, omdat het een collectieve overeenkomst is tussen werkgevers- en werknemersorganisaties. Gaat het om een ondernemingscao, die dus alleen geldt voor werknemers van een bepaald bedrijf, dan kan dat wel. Maar met bepaalde richtlijnen.
Nooit ten nadele van de werknemer. Arbeidsvoorwaarden van je ondernemingscao mogen nooit minder gunstig zijn dan de arbeidsvoorwaarden in de bedrijfstakcao.
Afwijken ten voordele van de werknemer. Wil je voor jouw medewerkers gunstigere voorwaarden dan in de bedrijfstakcao? Dat mag. Als ondernemingscao mag je namelijk altijd afwijken, ten gunste van de werknemer.
Ondernemingsregeling. Buiten de cao om kun je afspraken maken in een ondernemingsregeling. Dit is een regeling die afwijkt van de cao, maar niet in de ondernemingscao staat.
