Arbeidstijdenwet: uitleg voor werkgevers
Zo pas je de Arbeidstijdenwet toe in je organisatie
De Arbeidstijdenwet is een belangrijke wet voor werkgevers. Er staan namelijk regels in die belangrijk zijn voor het welzijn van je werknemers. In dit artikel lees je wat deze wet voorschrijft en waar je allemaal rekening mee moet houden.
Wat is de Arbeidstijdenwet?
De Arbeidstijdenwet is een wet met regels voor de werktijden, pauzes en rusttijden van je personeel. De Arbeidstijdenwet maakt deel uit van het arbeidsrecht. Elke ondernemer met personeel krijgt dus te maken met deze wet, die ook wel werktijdenwet genoemd wordt. Zowel werkgever als werknemer moeten zich aan deze wet houden.
Goede balans werk en privé
De regels in de Arbeidstijdenwet zijn bedacht om het welzijn van je werknemers te beschermen en ze te helpen een goede balans tussen werk en privé te vinden. Door deze wet na te leven laat je dus zien dat je de gezondheid en het werkplezier van je werknemers belangrijk vindt.
Lees meer over Goed werkgeverschap
Voor wie geldt de Arbeidstijdenwet?
De Arbeidstijdenwet geldt voor werknemers van 18 jaar en ouder, ook voor uitzendkrachten, personen die gedetacheerd werken en stagiairs.
Wat staat er in de Arbeidstijdenwet?
Een paar grote onderwerpen waar de Arbeidstijdenwet regels over geeft zijn:
Werkuren
Rusttijd
Pauzes
Werken op zondag
Nachtdienst
Oproepdiensten (consignatie)
Werkuren
De Arbeidstijdenwet schrijft het volgende voor als het gaat om werkuren:
maximaal 12 uur achter elkaar per dienst
maximaal 60 uur per week (als uitzondering)
maximaal gemiddeld 55 uur per week over een periode van 4 weken
maximaal gemiddeld 48 uur per week over een aaneengesloten periode van 16 weken
Deze regels zijn belangrijk als je wilt weten hoeveel je werknemers mogen overwerken. Soms is het nodig dat je werknemers meer werken, maar het is goed om dan te weten wat de beperkingen zijn die de Arbeidstijdenwet voorschrijft. Je wilt natuurlijk niet in overtreding zijn, vooral ook omdat je goed wilt zorgen voor je werknemers.
Lees ook over hoe het zit met overuren uitbetalen
Rusttijd
Je werknemers hebben ook recht op voldoende rust. De Arbeidstijdenwet zegt het volgende over het wettelijk recht op rust:
Na een werkdag heeft je werknemer recht op minimaal 11 uur aaneengesloten rust Mocht het nodig zijn voor het werk, dan mag de rustperiode 1 keer per 7 dagen ingekort worden naar 8 uur
In elke periode van 7 keer 24 uur is er een standaard wekelijkse aaneengesloten rust van 36 uur
De wekelijkse rust mag ook verdeeld worden over 14 dagen. Je werknemer heeft dan recht op 72 uur rust, die aaneengesloten benut mag worden of in 2 periodes van minstens 32 uur
Pauzes
Je gunt je werknemers voldoende pauzes om even wat te eten of een rondje te lopen. Dit zegt de Arbeidstijdenwet over pauzes:
Bij een dienst van 5,5 uur werk of meer heeft je werknemer recht op twee pauzes van minstens 15 minuten of één pauze van 30 minuten
Bij een dienst van 10 uur op een dag heeft je werknemer recht op minstens 45 minuten. Dit mag opgesplitst worden in meerdere pauzes van minimaal 15 minuten
Werk op zondag
Over werken op zondag zegt de Arbeidstijdenwet:
In principe hoeft een werknemer niet op zondag te werken, behalve als je dat met je werknemer hebt afgesproken
Werken op zondag mag alleen als het soort werk het nodig maakt. Voorbeelden zijn de zorg, horeca, politie en industrieën waarbij de productie niet gestopt kan worden
Vanwege bedrijfsomstandigheden kan werken op zondag nodig zijn. In dat geval moet de ondernemingsraad en de werknemer hiermee instemmen
Als een werknemer werkt op zondag, dan heeft hij recht op 13 vrije zondagen per jaar. De werknemer moet hiermee ook instemmen. In de cao kunnen regels staan over minder zondagen per jaar
Nachtdienst
Er is sprake van nachtdienst als een werknemer tijdens een dienst meer dan één uur werkt tussen 0.00 uur en 6.00 uur. De regels voor nachtdiensten zijn strenger dan voor diensten overdag:
Uren per nachtdienst en rusttijden
Maximaal 10 uur werk per nachtdienst is de norm
Maximaal 12 uur mag op voorwaarde dat de werknemer minstens 12 uur rust heeft na de dienst; maximaal 5 keer per 2 weken en maximaal 22 keer per 52 weken
Minimaal 14 uur rust als de nachtdienst na 2.00 uur eindigt. Mocht het nodig zijn voor het werk, dan mag de rustperiode 1 keer per 7 dagen ingekort worden naar 8 uur
Minimaal 11 uur rust als de nachtdienst voor 2.00 uur eindigt (zelfde als bij dagdiensten)
Na een reeks van 3 of meer nachtdiensten geldt er een rustperiode van 46 uur (voorbeeld: laatste nachtshift eindigt maandagochtend om 6.00 uur, dan mag hij pas vanaf woensdag 4.00 uur weer aan het werk)
Bij werken ‘in de randen van de nacht’ (bijv. iemand begint om 5.00 uur) mag je maximaal 38 uur werken tussen 0.00 uur en 6.00 uur per 2 aaneengesloten weken
Aantal nachtdiensten
Per 16 weken maximaal 36 nachtdiensten (= 117 per jaar)
Maximaal 7 diensten achter elkaar als 1 van die diensten een nachtdienst is. Uitzondering is 8 als het type werk of de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken. Het moet dan wel in de cao afgesproken zijn
Bij regelmatig nachtdiensten draaien (16 keer of vaker per 16 weken) mag je werknemer niet meer dan gemiddeld 40 uur per week werken in die 16 weken.
Bij af en toe nachtdiensten draaien (minder dan 16 keer per 16 weken) mag je werknemer niet meer dan gemiddeld 48 uur per week werken in die 16 weken (hetzelfde aantal als bij dagdiensten)
Verhogen aantal nachtdiensten
Maximaal 140 per jaar bij verhoging met collectieve regeling, zoals een cao
Oproepdiensten (consignatie)
De Arbeidstijdenwet geeft ook regels voor oproepdiensten, ook wel consignatie genoemd. Dit gaat over situaties waarin een werknemer bij onvoorziene omstandigheden opgeroepen wordt om te werken, terwijl hij dus niet op zijn werkplek is. Vaak hebben we het dan over storingsdienst, onderhoudsdienst of iets soortgelijks. Voor consignatie gelden de volgende regels:
De werknemer mag maximaal 13 uur werken per 24 uur, inclusief de uren die voortkomen uit oproepen
De werknemer mag per 4 weken maximaal 14 dagen oproepbaar zijn
Per 4 weken moet de werknemer minimaal 2 keer 2 aaneengesloten dagen niet werken en niet oproepbaar zijn
Direct voor (11 uur) en na (14 uur) een nachtdienst mag je werknemer niet oproepbaar zijn
Bij 16 keer of meer oproepbaarheid per 16 weken en oproepbaarheid tussen 0.00 uur en 6.00 uur mag je werknemer maximaal 40 uur gemiddeld werken in die 16 weken.
45 uur gemiddeld per 16 weken is toegestaan als hij direct na de laatste nachtoproep 8 uur aaneengesloten kan rusten en niet opgeroepen kan worden, of (als dat niet kan) als hij diezelfde dag nog, dus voor middernacht, 8 uur aaneengesloten kan rusten
Download een handig schematisch overzicht in brochure De Arbeidstijdenwet (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)
Regels Arbeidstijdenwet voor jongeren
De Arbeidstijdenwet geldt voor werknemers van 18 jaar en ouder. Voor personen jonger dan 18 gelden andere regels voor werktijden en rusttijden. Bijvoorbeeld voor jongeren van 16 en 17 jaar geldt:
Maximaal 9 uur per dienst
Maximaal 45 uur per week
Maximaal 160 uur per 4 weken
Ook voor de rusttijden zijn de regels voor jongeren net iets anders dan voor volwassenen:
Minimaal 12 uur dagelijkse rust
In elk geval rust tussen 23.00 uur en 6.00 uur
36 uur rust per week
30 minuten aaneengesloten pauze bij meer dan 4,5 uur werk (of 2 keer minimaal 15 minuten pauze als afgesproken in de cao)
Zwangere vrouwen
Ook voor zwangere vrouwen gelden andere regels. Zij hebben recht op extra rusttijden en regelmatige werkuren.
Lees ook: Regels, wetten en rechten tijdens zwangerschap op het werk
Arbeidstijdenwet toepassen
Er zijn al met al flink wat regels waar je je aan moet houden. Hoe voorkom je dat je ongemerkt de Arbeidstijdenwet overtreedt? Alles staat of valt met een goede administratie van de uren. Je kunt namelijk op de hoogte zijn van de regels, maar het gaat erom dat je geen steken laat liggen in het toepassen van de regels. Met een goede urenregistratie houd je bij hoeveel je werknemers werken en rusten.
Je hebt de verplichting om aan te tonen dat de Arbeidstijdenwet is nageleefd. Dit zijn je verplichtingen:
Kloppende registratie van gewerkte uren
Vastleggen van het arbeidspatroon van werknemers
Op tijd veranderingen in arbeidspatroon aankondigen
Risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E) opstellen, met daarin ook de eventuele risico’s van de arbeidstijden (en hoe je die gaat beperken)
Een ondernemingsbeleid opstellen waarin je rekening houdt met de persoonlijke omstandigheden van je werknemers
Boetes Arbeidstijdenwet
De Arbeidsinspectie kan controleren of je organisatie de Arbeidstijdenwet naleeft. Meestal geeft de Arbeidsinspectie eerst een waarschuwing. Maar ze kunnen ook een boete opleggen. Deze boetes gelden per persoon per dag. De maximale hoogte van deze boetes:
€ 11.250 voor natuurlijke personen
€ 45.000 voor rechtspersonen
Bij herhaling van de overtreding binnen 24 maanden kan dit verhoogd worden met 50%
Arbeidstijdenbesluit: uitzonderingen en aanvullingen
Naast de Arbeidstijdenwet moet je ook rekening houden met het Arbeidstijdenbesluit. Dit besluit bevat uitzonderingen en aanvullingen op de Arbeidstijdenwet. Bijvoorbeeld voor brandweermannen, die tot 24 uur op hun werkplek mogen blijven. Zo kunnen ze snel in actie komen als het nodig is. Als er dit soort uitzonderingen en aanvullingen gelden, dan moet dat vermeld staan in de cao.
Dit moet je weten over het Arbeidstijdenbesluit
Verlof en vakantiedagen
De Arbeidstijdenwet schrijft niets voor als het gaat om verlof en vakantiedagen. Maar natuurlijk zijn dat zaken waar je werknemer ook recht op heeft. Die zaken zijn geregeld in de Wet Arbeid en Zorg (WAZO). Lees meer over de volgende onderwerpen die te maken hebben met het werkschema van je werknemer:
Bron: Rijksoverheid
Veelgestelde vragen
Wat is de Arbeidstijdenwet?
De Arbeidstijdenwet is een wet voor werkgevers en werknemers die uitlegt wat de regels zijn in verband met werktijden, rusttijden en pauzes.
Wat is het doel van de Arbeidstijdenwet?
De Arbeidstijdenwet heeft als doel het welzijn van de werknemer te beschermen. Door duidelijke regels is het voor de werknemer makkelijker om werk en privé in balans te houden.
Voor wie geldt de Arbeidstijdenwet?
Voor alle werknemers van 18 jaar en ouder, dus ook voor uitzendkrachten, gedetacheerden en stagiairs.
Hoeveel uur mag een werknemer per dag werken?
Je werknemer mag maximaal 12 uur per dag werken, afhankelijk van hoe vaak het voorkomt dat hij overwerkt.
Is werken op zondag verplicht?
De Arbeidstijdenwet geeft aan dat een werknemer in principe niet op zondag hoeft te werken, behalve als dat met hem is afgesproken en het soort werk het vereist. Afspraken hierover staan meestal in de cao.
