Wat is een dubbele materialiteitsanalyse?

Het uitvoeren van een dubbele materialiteitsanalyse is een cruciale stap wanneer je als bedrijf moet voldoen aan de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Maar wat is dubbele materialiteit? Waar bestaat deze analyse uit? En wat maakt het uitvoeren ervan waardevol voor jouw bedrijf? Duurzaamheidsstrateeg Lise-Lotte Verhoef legt het uit.

Wat is een materialiteitsanalyse?

Een materialiteitsanalyse is een onderzoek waarbij je nagaat welke onderwerpen of thema’s een flinke impact hebben op de beslissingen en prestaties van jouw bedrijf - nu of in de toekomst.

In de context van het bedrijfsleven, zien we een onderwerp of thema als materieel wanneer het een grote invloed kan hebben op de financiële prestaties van het bedrijf. Daarbij kun je denken aan zowel de kosten- als de inkomstenkant, maar bijvoorbeeld ook aan je positie op de kapitaalmarkt. 

Wat is een dubbele materialiteitsanalyse?

Een dubbele materialiteitsanalyse uitvoeren betekent dat je kijkt naar de impact van grote maatschappelijke thema’s op jouw bedrijf én de impact van jouw bedrijf op deze thema’s. 

Bij het uitvoeren van deze analyse, kijk je dus naar je bedrijf door twee brillen:

• Impact materialiteit: Welke positieve en negatieve effecten (in de wet als “impacts” bestempeld) hebben jouw bedrijfsactiviteiten én die in jouw waardeketen op mens en planeet? Hierbij gaat het om daadwerkelijke én potentiële toekomstige impact(s). 

• Financiële materialiteit: Welke financiële risico’s en kansen zijn of ontstaan er vanwege jouw afhankelijkheid met natuurlijke en sociale hulpbronnen? 

Het doel van een dubbele materialiteitsanalyse

Als bedrijf voer je een dubbele materialiteitsanalyse uit om te kunnen bepalen welke thema’s voor jouw bedrijf dusdanig relevant zijn, dat je erop gaat rapporteren. 

In verreweg de meeste gevallen gaan bedrijven met een dubbele materialiteitsanalyse aan de slag, omdat zijzelf en/of hun klanten aan de CSRD wetgeving moeten voldoen. Deze analyse uitvoeren en zowel de uitkomsten als hoe je te werk gegaan bent beschrijven, is vanuit de CSRD namelijk verplicht.

Echter zou het zonde zijn als voldoen aan de CSRD je enige doel is; je kunt een dubbele materialiteitsanalyse namelijk heel goed gebruiken om je (duurzaamheids)strategie vorm en invulling te geven. 

De waarde van de dubbele materialiteitsanalyse voor je bedrijf

De waarde van het uitvoeren van een dubbele materialiteitsanalyse zit ‘m voor veel grotere bedrijven in het CSRD-compliant willen en moeten zijn. In de praktijk, kun je er echter meer uithalen.

Appèl, cateraar van het Nederlandse bedrijfsleven en onderwijs, voerde recentelijk een dubbele materialiteitsanalyse uit. Wat het hen gebracht heeft? “Een beter gefundeerd inzicht in onze prioriteiten met meer draagvlak. Zowel intern als extern, aangezien er ook een directe link is met de financiële impact.”, aldus Cecile Theunissen, chef duurzaamheid binnen Appèl. 

Ook geeft Cecile aan dat je voor deze analyse in gesprek moet met belanghebbenden, “wat wederzijds begrip vergroot en daarmee heel waardevol is.” 

Welke thema’s worden beoordeeld op materialiteit?

We hebben het over grote maatschappelijke “thema’s”, maar waar moet je dan aan denken? Vanuit de CSRD, zijn er drie categorieën die je onder de loep neemt in relatie tot jouw bedrijf: milieu, sociaal en governance. 

Deze drie categorieën, zijn elk onderverdeeld in onderwerpen en sub-onderwerpen (en soms: sub-sub-onderwerpen). Daarmee is ieder onderwerp een soort ui die je kunt afpellen, tot het steeds specifieker wordt. 

En hoe specifieker, hoe beter je kunt beoordelen of het onderwerp voor jouw bedrijf relevant is én wat je daarvoor kunt gaan meten en rapporteren. Alle (sub)onderwerpen zijn tevens te linken aan één of meer Sustainable Development Goals.

Wil je je verdiepen in de officiële CSRD wetgeving, inclusief alle eisen en richtlijnen rondom de dubbele materialiteitsanalyse? Dan is hoofdstuk 3 van deel 1 van de European Sustainability Reporting Standards (ESRS 1) relevant. Let wel: dit document goed navigeren, vraagt mogelijk wat oefening en geduld.

We geven voor de drie categorieën twee voorbeelden van onderwerpen, inclusief enkele (sub-)sub-onderwerpen:

• Milieu - waaronder bijvoorbeeld vallen:

  1. Klimaatverandering:

     • Broeikasgasemissies

     • Klimaatadaptatie

  2. Vervuiling

     • Watervervuiling

     • Bodemvervuiling

• Sociaal - waaronder bijvoorbeeld vallen:

  1. Eigen medewerkers

     • Werkomstandigheden

       • Werk-privé balans

       • Veiligheid en gezondheid

     • Gelijke behandeling en gelijke kansen

  2. Medewerkers in de keten (link met SDG 8)

     • Werkomstandigheden

       • Baanzekerheid 

       • Leefbaar loon

• Governance - waaronder bijvoorbeeld vallen:

  1. Bedrijfscultuur

     • Bescherming van klokkenluiders

  2. Opdrachtgeverschap (link met SDG 12)

     • Relatiebeheer met leveranciers

     • Betalingspraktijken

Hoe bepaal je of een thema voor jouw bedrijf materieel is? 

Mogelijk denk je bij sommige onderwerpen hierboven: “ik zie geen directe link met mijn bedrijfsactiviteiten, dus dat is voor mijn bedrijf vast niet materieel”. Vergeet dan niet om ook de activiteiten stroomopwaarts (richting het verbouwen van grondstoffen) en stroomafwaarts (richting de eindgebruiker en afvalverwerking) in jouw waardeketen mee te nemen in je beoordeling! 

Tevens zijn er vanuit de CSRD criteria opgesteld welke je gebruikt om per onderwerp te bepalen of dit thema voor jouw bedrijf dubbel materieel is. 

Voor impact materialiteit, let je daarbij op:

• Schaal: hoe zwaar is de negatieve impact of hoe gunstig is de positieve impact voor mens of milieu?

• Reikwijdte: hoe breed gaat de negatieve of positieve impact? Denk hierbij bijvoorbeeld aan hoe groot het gebied is dat milieuschade ondervindt, of het aantal mensen dat je raakt met je bedrijfsactiviteiten.

• Onomkeerbaar karakter: in hoeverre kan het getroffen gebied of de mensen op wie je impact hebt (gehad) in de vroegere staat hersteld worden?

• Waarschijnlijkheid: wat is de kans dat deze impact daadwerkelijk gaat plaatsvinden?

Voor financiële materialiteit, let je op:

• Omvang: hoe groot zijn de (potentiële) financiële verliezen/kosten of juist winsten/inkomsten? Dit hangt af van:

  • In hoeverre zijn de hulpbronnen die je nodig hebt beschikbaar?

  • In hoeverre kun je blijven rekenen op je bestaande zakenrelaties?

• Waarschijnlijkheid: wat is de kans op deze positieve of negatieve financiële veranderingen?

Het bepalen van de drempelwaarde

Bovenstaande beoordelingen doe je natuurlijk zo goed mogelijk. Daarbij geldt: hoe groter de ernst of omvang van impacts, risico’s en kansen, en hoe groter de waarschijnlijkheid dat het zich zal voordoen, hoe materiëler dit thema is. Maar welke onderwerpen zijn dusdanig materieel, dat je erop gaat rapporteren? 

De CSRD definieert geen drempelwaarden. Dat wil zeggen: jij bepaalt en onderbouwt zelf op welke thema’s je rapporteert, en op welke niet. Hoe? Deze drie manieren kun je naast elkaar toepassen:

• Veel bedrijven werken voor zowel impact materialiteit als financiële materialiteit met een schaal (bijvoorbeeld: laag, middel, hoog) om de uitkomsten te kunnen vergelijken. Alles wat op “hoog” uitkomt, neem je sowieso mee.

• Ook helpt het om te kijken naar andere bedrijven binnen jouw sector: welke thema’s hebben zij meegenomen in hun duurzaamheidsrapportage? 

• Tevens is het belangrijk om jouw bevindingen te toetsen bij verschillende belangrijke stakeholders. Zien jouw leveranciers bodemverontreiniging als een belangrijk onderwerp? Vinden medewerkers dat de werk-privé balans onder druk staat, of verwachten ze dat dit in de toekomst een groter risico vormt? En hoe kijken eindgebruikers aan tegen de toegankelijkheid van jouw dienst of product?

Een voorbeeld van een dubbel materieel thema: klimaatverandering

Kijkend door de impact bril, zullen verreweg de meeste bedrijven tot de conclusie komen dat ze bijdragen aan klimaatverandering, omdat ze verantwoordelijk zijn voor CO2 emissies. Het gaat hier om een negatieve impact, aangezien de bedrijfsactiviteiten klimaatverandering verergeren. 

Kijkend door de financiële bril, kan klimaatverandering zowel een risico als een kans zijn voor jouw bedrijf. 

• Klimaatverandering kan een financieel risico vormen, als je bijvoorbeeld in het bezit bent van vastgoed in kustgebieden. Extreme weersomstandigheden kunnen ertoe leiden dat je je panden sneller moet afschrijven, je kosten hoger worden om het pand weersbestendig te maken en houden, of dat men er minder graag huurt en dus je inkomsten omlaag gaan.

• Klimaatverandering kan overigens ook een kans zijn, als je bijvoorbeeld een bedrijf in de (groene) energiesector bent. In het licht van klimaatverandering, willen meer mensen overstappen op groene stroom, vloeien subsidies jouw kant op, of kun je in de toekomst je kosten verlagen dankzij schaalvoordelen aan de inkoop- of productiekant.

Klimaatverandering is dus voor verreweg de meeste bedrijven een dubbel materieel onderwerp. Kom jij tot een andere conclusie voor jouw bedrijf? Dan moet je dit goed onderbouwen om CSRD compliant te zijn.

Wat doe je met de materiële thema’s?

Voor de thema’s die je als materieel beoordeeld hebt, onderneem je actie aan de hand van de volgende vragen:

• In hoeverre hebben deze thema’s al een plek in de huidige bedrijfsstrategie? Daarbij kijk je dus ook naar doelstellingen en KPIs. 

• In hoeverre heeft jouw bedrijf beleid opgesteld rondom deze thema’s?

• In hoeverre heeft jouw bedrijf maatregelen getroffen om de positieve impact (kans) verder te vergroten, of de negatieve impact (risico) te verkleinen? 

Afhankelijk van hoe je bovenstaande vragen voor jouw bedrijf beantwoordt, ga je aan de slag met het aanscherpen van je strategie, opstellen van beleid, invoeren van maatregelen. Maar dus ook met het opstellen van doelen en KPIs, het ontwerpen van een goed proces om hierop te kunnen monitoren en het verzamelen van de juiste informatie om (in de toekomst) te kunnen rapporteren.

Drie tips uit de praktijk

Leren van bedrijven die je voorgingen is altijd een goed idee. We vroegen Cecile van Appèl wat zij zou je meegeven aan andere bedrijven die aan de slag gaan met de dubbele materialiteitsanalyse:

1. Neem de tijd om eerst je waardeketen goed in beeld te brengen. Zo zorg je ervoor dat je geen belangrijke spelers vergeet en je een goede steekproef kunt doen.

2. Doe het samen met een kleine projectgroep vanuit verschillende afdelingen. Zowel om een compleet beeld te krijgen als om draagvlak te vergroten. Na het uitvoeren van de dubbele materialiteitsanalyse, zul je immers (terugkerend) informatie en data uit verschillende hoeken van het bedrijf nodig hebben.

3. Maak het niet te groot, kwaliteit boven kwantiteit. Zeker wanneer de CSRD de aanleiding is: laat je niet afschrikken door de omvangrijke omschrijvingen in de European Sustainability Reporting Standards (ESRS).

Je voordeel doen met de dubbele materialiteitsanalyse

Een dubbele materialiteitsanalyse uitvoeren kan een behoorlijke klus zijn, maar geeft je ook enorm veel inzicht in waar de impacts, risico’s en kansen liggen voor jouw bedrijf. Bovendien geeft het aanleiding om de samenwerking met belangrijke stakeholders te verdiepen en versterken. 

Sommige thema’s stonden wellicht al op jullie radar, andere thema’s zijn nieuw. Zeker voor de nieuwe thema’s, is het van belang om met doelstellingen, beleid en maatregelen aan de slag te gaan. Daarmee voldoe je niet alleen aan de CSRD, maar maak je je bedrijf ook toekomstbestendig én neem je je verantwoordelijkheid als ondernemer.

Auteur

Lise-Lotte Verhoef

Voor een leefbare wereld hebben we bedrijven nodig - groot én klein - die het verschil willen maken. Ondernemers die op eigen wijze waarde creëren voor mens en milieu. Hen helpen dit in de praktijk te brengen, daar kom ik m'n bed voor uit. Dat doe ik door te informeren en inspireren, op platformen als deze, en door MKB-bedrijven direct te ondersteunen met Etiquet: Een duurzaamheidsstudio die ondernemers helpt het verschil te maken en zo een plek te bemachtigen in de nieuwe economie.