De bodem voor een gezonde toekomst: Ga ondernemen vanuit een regeneratieve lens
Wat is het regeneratieve gedachtegoed en wat brengt het bedrijven?
We streven naar oneindige groei op een planeet met duidelijke grenzen. Dat het huidige economische systeem de toekomst meer kwaad dan goed doet, is inmiddels wel duidelijk. Een alternatief? Het regeneratieve gedachtegoed, aldus transitieverkenner Minou Schillings. We vroegen haar wat de regeneratieve lens inhoudt, waarom deze zo hard nodig is én hoe je deze op praktische wijze kunt toepassen.
Maak kennis met Minou
“Ik ben in Nederland opgegroeid, maar ben al vrij snel nomadisch gaan leven. Ik reis overal naartoe en voel me thuis op verschillende plekken. Van kinds af aan paste ik niet in een hokje, ben ik erg nieuwsgierig en stelde ik altijd vragen. ‘Het is wat het is’ gaat er bij mij simpelweg niet in. Ik vind het leuk om op andere manieren naar dingen te kijken. Hoe kunnen we vastgeroeste denkpatronen verbreken? Om die reden ging ik innovatie studeren.”
“Ik was me altijd erg bewust van de biodiversiteits- en klimaatcrisis waar we in zitten. Omdat er nu iets moest veranderen en innovatie het middel moest zijn, richtte ik The Green Sprint op. Hiermee hielp ik innovatie-processen binnen productie-bedrijven te versnellen.”
“Jarenlang liep ik tegen dezelfde barrières aan: de vereiste groei, drang naar controle en politieke spelletjes. Dit schiet niet op, dacht ik. Zo blijven we alleen innovaties in de markt brengen, die de wereld maar een klein beetje beter maken. Terwijl we zo snel mogelijk en radicaal dingen anders moeten doen.”
Een andere manier van denken is nodig
“Als we een duurzame en leefbare wereld willen creëren, dan moeten we breken met onze huidige denkpatronen. Efficiëntie, groei en maximale financiële resultaten - deze waarden zijn zo ingebakken in het huidige economische systeem, maar de wereld wordt er niet beter van.”
“Sterker nog: de manier waarop bedrijven nu zijn ingericht, maakt dat we de toekomst koloniseren. We nemen nu al waar de volgende generaties recht op hebben: we gebruiken meer natuurlijke grondstoffen dan de wereld in een jaar kan regenereren, we vervuilen de aarde op een manier dat toekomstige generaties wellicht geen gezonde bodem meer hebben voor hun voedsel of schone lucht hebben om in te ademen. Door zelf op een te grote voet te leven, ontnemen wij andere vormen van leven de ruimte om te groeien en te bloeien. ”
Ontleren
“Als we een gezonde toekomst willen bereiken, moeten we deze oude lens ontleren. Vanuit dit gedachtegoed maken we namelijk keuzes die ten koste gaan van mens en planeet. We moeten onszelf vaker afvragen: met welke dingen moeten we stoppen, omdat het de wereld of de maatschappij niet meer dient? En hoe kunnen we daar een goed alternatief voor vinden?”
“Ontleren is wat mij betreft dus de sleutel tot succes. We moeten onszelf losmaken van het huidige systeem om tot onze verbeeldingskracht te komen, die we hartstikke hard nodig hebben om een alternatieve, betere toekomst vorm te geven.”
Wat als… we onze besluitvormingsprocessen laten leiden door moeder natuur? Wat als… alle banen in 2030 erop gericht zijn om het leven te regenereren? Wat als… alle kantoren en fabrieken als bossen zouden functioneren, die CO2 opnemen, water zuiveren en zonlicht omzetten in energie?
Minou Schillings
Wat houdt de regeneratieve lens in?
“Voor we het begrip regeneratie verder gaan verkennen, wil ik dit duidelijk maken: regeneratie is niet de vervolgstap op duurzaamheid. Het is simpelweg een heel ander verhaal.”
Regeneratie vs. duurzaamheid
“Bedrijven die met duurzaamheid aan de slag gaan, vragen zich vaak af: hoe kunnen we langer blijven doen wat we doen, zonder dat we de natuurlijke hulpbronnen uitputten? Die mindset om business-as-usual voort te zetten; daar moeten we juist vanaf. Om de planeet weerbaar en gezond te maken, moeten we een systeemverandering teweegbrengen. Dat houdt in dat we andere dingen moeten doen en willen."
Door wet- en regelgeving zoals de CSRD, gaat duurzaamheid op dit moment vaak over compliance: voldoe je als bedrijf aan sociale en ecologische richtlijnen? Minou ziet dit ook: “Duurzaamheid is eigenlijk best technisch. We zijn veel bezig met dingen meten en willen voldoen aan allerlei checklists. What gets measured, gets managed, zeg ik ook wel eens. Maar dat draagt niet per se bij aan de weerbaarheid van de planeet. ”
“Met regeneratie gaan we daar dan ook aan voorbij. Wat er immers écht toe doet in de wereld, kun je vaak niet meten. Vanuit regeneratie kijken we bijvoorbeeld meer naar welzijn, van mens en planeet. Dat dat best lastig is om te meten, moeten we accepteren. Ik wil bedrijven prikkelen om wel met dit soort thema’s aan de slag te gaan, ook al kun je er geen KPI voor definiëren.”
Wat betekent regeneratie?
“Regeneratie betekent dat je de condities creëert waarin het leven tot bloei kan komen. Met andere woorden: je herstelt het leven, in de breedste zin van het woord. In de landbouwsector is dit begrip niet nieuw. Om monocultuur te bereiken en één gewas te laten groeien op een stuk landbouwgrond, moet al het andere leven weggehouden of zelfs geëlimineerd worden, wat grote gevolgen heeft voor de biodiversiteit en de gezondheid van de bodem. Als tegenbeweging zien we daarom steeds meer regeneratieve boerderijen ontstaan: zij werken samen met de natuur en telen voedsel op een manier die de natuur herstelt.”
“Dit gedachtegoed kunnen we ook toepassen op het bedrijfsleven. Hoe kunnen organisaties het leven herstellen en (weer) tot bloei laten komen? In het beantwoorden van die vragen kun je als organisatie zowel naar buiten als naar binnen kijken:
Buiten: Hoe zorg je er als organisatie voor dat je ecosystemen (de natuurlijke leefomgeving) en sociale systemen herstelt? Het schoenenmerk Vivo Barefoot is hier een mooi voorbeeld van.
Binnen: Hoe zorg je dat je zelf regenereert? Dan hebben we het over de weerbaarheid binnen je organisatie, de capaciteit en mogelijkheden om te leren, en samenwerkingen binnen teams.”
De waarde van regeneratief denken
Regeneratie is een andere manier van naar je bedrijf kijken. Maar waarom is het zo belangrijk - of zelfs kansrijk - dat organisaties hiermee aan de slag gaan? “De grootste waarde van de regeneratieve lens is dat het de mensen binnen je organisatie de capaciteit geeft om aan een betere toekomst te werken,” legt Minou uit. “Je geeft mensen de ruimte en mogelijkheid om te handelen en te beslissen op basis van hun essentie. Daarmee bedoel ik niet vanuit het hokje waarin ze denken dat ze zitten, maar op basis van hun individuele krachten en de krachten van de organisatie als geheel.”
“Op termijn heeft dat hele positieve gevolgen: je krijgt een organisatie die veel veerkrachtiger is, waar meer creativiteit is en beter wordt samengewerkt. Je creëert eigenlijk de voedingsbodem - of samenwerkingsbodem - om de crises van aankomende jaren het hoofd te bieden. Want dat we grondstoftekorten hebben, dat we moeten reageren op extreme weersomstandigheden, dat we meer mensen met eco-anxiety en depressies moeten helpen, is een gegeven. Dus weerbaar zijn als bedrijf, is van enorm belang en de regeneratieve lens helpt je daarbij.”
Regeneratie en financiële groei
Maar als ondernemer moet je ook geld verdienen, toch? Het is een vraag of opmerking die Minou geregeld krijgt. “Ik stel ook niet voor dat dat niet meer mag of kan. An sich is er niets mis met geld. Maar hoe winstgevend ben je? Op welke manieren en ten koste van wat maak je winst? En streef je misschien ook naar andere vormen van winst, zoals sociale winst of winst voor het milieu? Kijken naar hoeveel winst je maakt, hoe deze tot stand komt en wat je ermee doet, zijn vragen die organisaties zichzelf wel vaker kunnen stellen wat mij betreft.”
“Het is dan ook best lastig dat financiële groei zo zit ingebakken in ons economisch systeem. Er is een soort directe logica: als je niet groeit, dan crash je. Maar financieel stabiel zijn of blijven als organisatie, daar hebben we het vaak niet over. Onze verwachtingen over financiën bijstellen - daar ligt een grote uitdaging.”
Zo pas je de regeneratieve lens toe
Hoe kun je als bedrijf aan de slag met de regeneratieve lens? Samen met Minou hebben we vier praktische manieren op een rij gezet:
1. Nodig andere perspectieven uit
“Als je niet in verbinding staat met (bijvoorbeeld) de natuur, hoe kun je daar dan zorg voor dragen? Een goede eerste regeneratieve stap is om als organisatie meer verbinding te maken met andere perspectieven: denk aan de natuur, diersoorten, vorige generaties en volgende generaties.”
Een praktische manier om dat te doen is om die perspectieven mee te nemen in besluitvormingsprocessen. Zo zien we steeds meer voorbeelden van bedrijven die de natuur een stem geven aan hun bestuurstafel. “Willicroft, een betekenisvol bedrijf dat plantaardige kaas in Nederland groot wil maken, heeft Moeder Aarde aangesteld als hun CEO. Dat betekent dat Willicroft zich bij elke beslissing afvraagt: wat zou moeder aarde doen? Zo eenvoudig en tegelijkertijd zo krachtig!”
Je kunt er ook voor kiezen om meer beslissingen te maken in de natuur. Bijvoorbeeld door MT-overleggen in het bos te laten plaatsvinden, wandelend. Goed voor je welzijn en creativiteit, en grote kans dat de natuur invloed heeft op wat er besproken en besloten wordt.
Een ander voorbeeld komt van De Koffiejongens. Zij hebben onlangs campagne gevoerd voor hun Raad van Commissarisjes: in een ‘Grote Kindervergadering’ gaan ze met kinderen van 8-12 jaar in gesprek over onderwerpen die gaan over de toekomst van de planeet. Mooie manier om de volgende generatie een stem te geven.
2. Experimenteer met flexibele leiderschapsrollen
“Hoe kunnen we zorgen dat leiderschapsrollen minder statisch zijn en passen bij wat je organisatie op dat moment nodig heeft? Misschien heb je wel een hele andere manager of CEO nodig in tijden van groei, in tijden van verkenning en in tijden van rust. Stel jezelf vaker de vraag: welke capaciteiten heeft de organisatie op dit moment écht nodig? Je bepaalt wie de leidende rol heeft op basis van de projecten waar je mee bezig bent of de uitdagingen die spelen.“
3. Beweeg mee met de seizoenen
Een andere praktische toepassing van de regeneratieve lens is om met de seizoenen mee te bewegen. “Binnen het bedrijfsleven doen we vaak alsof het altijd zomer is en we altijd kunnen oogsten. Maar ook dáár hebben we te maken met de wisseling van seizoenen. Waarom gaan we daar niet meer in mee? Rekening houden met de seizoenen is in de regeneratieve landbouw heel normaal. Binnen je organisatie kun je het ritme van de natuur ook je plannen en operatie verweven. Dat geeft rust en ritme aan je team.”
Zo is de lente vaak een periode waarin we (extra) creatief zijn en meer energie hebben. Het uitwerken van nieuwe plannen, ideeën of proposities past daar dus goed bij, terwijl de winter een tijd is voor reflectie en rust. Met de seizoenen meebewegen, betekent dus dat we jaarplannen beter kunnen maken in de zomer in plaats van eind december.
4. Regeneratieve focus in je business model
“Het leven herstellen middels de producten of diensten die je aanbiedt is natuurlijk de krachtigste manier om met regeneratie aan de slag te gaan. Een mooi voorbeeld hiervan is Vivo Barefoot: dit schoenenmerk noemt zichzelf een unfinished business en creëert schoenen die ons letterlijk dichterbij de natuur brengen. ‘Reconnect your feet with the ground, and move in the ways that nature intended,’ is wat dit bedrijf met haar producten wil bereiken.”
Een ander voorbeeld is Wilder Land, een Nederlands bedrijf dat lokale en inheemse gewassen plant aan (de randen van) Nederlandse landbouwgronden en daar producten van maakt. Daarmee herstelt Wilder Land de natuur, vergroot het de biodiversiteit en helpt het boeren nieuwe inkomstenbronnen te vinden. Win-win-win dus.
Wat als… jouw product mensen meer in verbinding zou brengen met zichzelf, anderen of de natuur? Wat als… jouw dienst het leven herstelt? Hoe zou je portfolio er dan uit zien? En welke eerste stap kun je morgen al zetten?
Laat je inspireren door pioniers
“Op dit moment is er niet één bedrijf wat volledig regeneratief is, maar er zijn wel fantastische pioniers op dit vlak die regeneratieve principes toepassen, zoals Vivo Barefoot, Avallen, Willicroft en Wilder Land. Hoe meer er komen en hoe meer deze organisaties gaan samenwerken, hoe eerder we het economisch systeem kunnen veranderen en een regeneratieve toekomst kunnen bereiken. If you want a new system, make the old one obsolete. Dit is een uitnodiging aan jou om je aan te sluiten bij de beweging richting regeneratieve toekomsten.”
Meer weten over Minou of de regeneratieve lens? Minou creëerde een toolkit met haar favoriete podcasts, luisterboeken en artikelen over het onderwerp (in het Engels).
