Levenscyclusanalyse (LCA): zo breng je de milieu-impact van je product in kaart
Wat, waarom en hoe van een LCA
De milieu-impact van bedrijven en producten wordt steeds bepalender voor het succes. Een manier om inzicht te verkrijgen in de milieu-impact van fysieke producten en hier vervolgens op te sturen, is de levenscyclusanalyse (LCA). In dit artikel ontdek je wat een LCA is, waarom het uitvoeren van een LCA jouw bedrijf helpt en welke stappen je doorloopt.
Wat is een levenscyclusanalyse (LCA)?
Een levenscyclusanalyse (LCA) is een methode om de milieu-impact van een product of dienst in kaart te brengen gedurende de gehele levenscyclus: van grondstoffenwinning, productie, transport, gebruik, tot aan de afvalfase. Waarbij deze methode met name relevant is voor fysieke producten.
Ben je een dienstverlener? Dan kun je beter aan de slag gaan met het in kaart brengen van je CO2-voetafdruk.
Gijs de Mol en Maud Schijen startten hun bedrijf Root om het uitvoeren van LCA’s gemakkelijker te maken. “De Life Cycle Assessment is de meest uitgebreide, meest precieze methode om alle milieu-impacten van een product te kwantificeren”, aldus Gijs.
Verschillende vormen van milieu-impact in kaart
Je denkt bij milieu-impact mogelijk meteen aan opwarming van de aarde als gevolg van emissies van broeikasgassen in de lucht. Er zijn echter meer mogelijke vormen van milieu-impact die door het maken, gebruiken of afdanken van jouw product kunnen ontstaan. Een LCA laat bijvoorbeeld ook zien of jouw product bijdraagt aan verzuring van de bodem, het creëren van smog of het beschadigen van zeewaterorganismen.
Sociale impact niet meegenomen
Duurzaamheid gaat over meer dan milieu-impact; het gaat ook over het borgen en bevorderen van welzijn van mensen. De LCA krijgt dan ook de kritiek dat sociale implicaties van een product(ieketen) geen plek hebben in deze analyse. Denk bijvoorbeeld aan het effect van een product op de mentale en fysieke gezondheid van eindgebruikers of mensen elders in de keten.
Verschil LCA en meten CO2-voetafdruk
Ook het in kaart brengen van je CO2-voetafdruk is een manier om je milieu-impact te meten. Er zijn echter een aantal belangrijke verschillen:
Een LCA voer je uit voor een specifiek product (of productgroep), terwijl het in kaart brengen van de CO2-voetafdruk vaak op bedrijfsniveau wordt gedaan.
Als je de CO2-voetafdruk van een product in kaart brengt, focus je je op de uitstoot van broeikasgassen. Daarmee mis je de andere milieu-impacten, zoals hierboven genoemd.
Anders dan bij het rapporteren van je CO2-voetafdruk, is een LCA niet gebonden aan een (boek)jaar. Gijs: “Het kan bijvoorbeeld prima zijn dat de grondstoffen in 2022 gewonnen zijn, het productieproces start in 2023, de verkoop een jaar later plaatsvindt en dat het product pas in 2030 via de milieustraat bij de afvalverwerking terechtkomt.”
Waarom zou je een LCA uitvoeren?
Er zijn meerdere redenen om een LCA uit te voeren, die elkaar niet uitsluiten. We zetten ze voor je op een rij:
Verkleinen van je milieu-impact: “Een LCA maakt duidelijk in welke productonderdelen of zelfs materialen de grootste milieu-impact schuilt. Dit inzicht stelt je in staat om gerichte verbeteringen door te voeren en de milieu-impacten van je product effectief te verkleinen”, aldus Gijs. En dat is niet alleen winst voor de planeet. Het verbeteren van jouw product en processen kunnen ook heel goed kostenbesparing of prettiger werkomstandigheden opleveren.
Vormgeven van (duurzaamheids)strategie: Het inzicht dat je verkrijgt middels een LCA, geeft richting en invulling aan je (duurzaamheids)strategie. Van productaanbod en materiaalkeuze, tot productontwerp en ketenpartners; een LCA kan je helpen om keuzes te maken over waar je in de toekomst heen wilt met je bedrijf, om je bestaansrecht te behouden.
Behalen van milieu- of duurzaamheidscertificering: Als jij (door jouw belangrijke stakeholders) je pijlen op het behalen van een certificering gericht hebt, kan een LCA daar een voorwaarde voor zijn of tenminste een positieve invloed op hebben. Dit geldt bijvoorbeeld voor ISO 14040, maar ook EcoVadis op de B Corp Certificering. Het uitvoeren van een LCA laat immers zien dat jij bezig bent met het verkrijgen van inzicht in je milieu-impact, op basis waarvan je reductiedoelen kunt opstellen en met verduurzamen aan de slag kunt gaan.
Voldoen aan of voorlopen op wettelijke verplichtingen, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD): De CSRD verplicht grotere bedrijven om gedetailleerd te rapporteren over hun milieu-impact. Ook kleinere bedrijven die zaken doen met grotere ondernemingen, krijgen nu al via hun ketenpartners met de CSRD te maken. Door een LCA uit te voeren, kun je aan de rapportageeisen van je belangrijke stakeholders voldoen.
Verbeteren van marktpositie en reputatie: De actie die je onderneemt op basis van het inzicht uit een goed uitgevoerd LCA, kan leiden tot efficiëntere productieprocessen, kostenbesparingen en een goed verhaal (waarbij je natuurlijk weg wilt blijven van greenwashing). Het helpt om je bedrijf te positioneren als duurzaam (bezig) en innovatief, waarmee je concurrentievoordeel kunt behalen.
Aantrekken van investeerders en financiering: Banken, investeerders en aandeelhouders kijken steeds meer naar de duurzaamheidsprestaties van bedrijven, en passen hun eisen of voorwaarden daarop aan. Zo kun je korting krijgen op de rente van een lening, wanneer je aantoonbaar goed inzicht hebt in je milieu-impact en deze actief verbetert.
Hoe voer je een LCA uit?
Bedrijven voeren een LCA meestal niet volledig zelf uit; ze schakelen daarbij de hulp in van een externe expert of gebruiken specifieke software. Ongeacht wie of wat je hierin kiest, doorloop je de volgende vijf stappen:
Stap 1: Doel en scope bepalen
Zorg dat jij en je team scherp hebben waarom jullie een LCA willen uitvoeren. Gaat het primair om het aanleveren van data op verzoek van jullie stakeholders? Willen jullie actief aan de slag met de milieu-impact van jullie productaanbod? Gaat het om het meer grip krijgen op de milieu-impacten in je keten? Het een hoeft het ander niet uit te sluiten natuurlijk.
Bepaal ook wat je precies wilt analyseren. Voer je een LCA uit voor een specifiek product, een hele productlijn, productgroep of bijvoorbeeld je top 10 meest verkochte producten? Gijs voegt daar nog een keuze aan toe: “Ga je voor cradle-to-gate, wat betekent dat je meet tot aan dat het product de fabriek verlaat? Of voer je de analyse cradle-to-grave uit, wat betekent dat je de impact tot het einde van de levensduur van het product berekent.”
Stap 2: Data verzamelen
Een LCA staat of valt met de kwaliteit van de data die je verzamelt. De belangrijkste gegevens die je nodig hebt zijn:
Grondstoffen: Hoeveel en welke grondstoffen gebruik je? Wat is de herkomst van deze grondstoffen?
Productie: Hoeveel energie is er nodig voor productie en van welke energiebronnen komt dat, hoeveel water of andere hulpbronnen worden tijdens de productie verbruikt?
Transport: Welke transportmethoden worden er gebruikt, en wat is de afstand die je producten afleggen?
Gebruiksfase: Hoeveel energie verbruikt het product tijdens het gebruik, en hoe lang gaat het mee?
Afval en recycling: Hoe wordt het product aan het einde van de levensduur verwerkt? Wordt het gerecycled, verbrand of gestort?
Een deel van deze data kun je intern verzamelen, maar je hebt zeker ook input van leveranciers of andere externe partijen nodig.
Stap 3: Impactanalyse uitvoeren
In deze stap wordt daadwerkelijk berekend wat de milieu-impacten zijn. Dit gebeurt dus vrijwel altijd met behulp van LCA-software.
Stap 4: Resultaten interpreteren en optimaliseren
Na de impactanalyse krijg je inzicht in de processtappen die de meeste milieuschade veroorzaken. Op basis van deze resultaten, kun je gericht actie ondernemen. Daarbij kun je bijvoorbeeld denken aan:
Het kiezen van duurzamere grondstoffen
Verbeterde technologie toepassen in het productieproces, waardoor er minder energie of water nodig is
Gebruik van duurzamer transportmethoden, zoals de trein of fietskoeriers
Verlenging van de levensduur van het product, door aanpassingen in het ontwerp of aanbieden van reparatie
Stap 5: Rapporteren en communiceren
Tot slot is het belangrijk om de resultaten te rapporteren, zowel intern als extern. Denk aan het delen van de bevindingen met je team, om vervolgens samen verbeteringen te implementeren.
Ook wil je de uitkomsten van je LCA mogelijk delen met je stakeholders. Denk hierbij aan ketenpartners met wie je wilt samenwerken aan een duurzamere keten, maar ook je klanten. Dat laatste kan bijvoorbeeld via een impact rapportage of MVO pagina op je website.
Inzicht, actie, impact!
Een levenscyclusanalyse is een waardevolle methode om inzicht te krijgen in de milieueffecten van fysieke product(en). Het uitvoeren van een LCA helpt ondernemers niet alleen om effectief met verduurzamen aan de slag te gaan, maar kan ook een belangrijke rol spelen in het voldoen aan (of voorsorteren op) wetgeving en eisen van stakeholders. Van inzicht naar actie naar (minder negatieve of meer positieve) impact dus!
